«عملیات آجیلی» که در شبکۀ سینمای خانگی کشورمان نیز توزیع شده اثری خوش‌ساخت ولی کلیشه ای است. ساختار قصه، طراحی شخصیت ها و حال و فضای داستان با آثاری مانند آن سوی پرچین و چند نمونۀ دیگر مشابهت های زیادی دارد که تا اندازه ای این فیلم را بی رمق و ضعیف جلوه می دهد. با نگاهی به این انیمیشن   سعی کرده ایم نقاط ضعف و قوت این اثر را در مقایسه با دیگر تولیدات انیمیشن آمریکایی بررسی کنیم.

داستان جونده­ها

داستان درباره زندگی چند گروه جونده در یکی از پارک ­های شهر است که آذوقه ­شان رو به تمام شدن است و حالا همه  آن­ ها از راکون پیر گرفته، تا موش کور بی خاصیت و انبوه سنجاب ها چشم امیدشان به قهرمان جوان­ شان دوخته شده، سنجابی که گویی پیش از این هم با قهرمان بازی­ هایش و جسارت بی مانندش گروه را از خطر نابودی نجات داده، راکن، سنجاب دختری را که متعهد و مشتاق است در کنار قهرمان قرار می­ دهد تا مأموران پیدا کردن غذا باشند.

 در همین حال سنجاب دیگری که با موشی به نام (رفیق) رفیق است و اعتقادی به زندگی و آرمان های گروهی ندارد، در پی یافتن غذا برای خودش است. این جستجو به گونه ­ای ناخواسته سنجاب تک رو را مقابل گروه و آرمان­ هایش قرار می­ دهد و موجب می­ شود تا با خرابکاری که پیش می­ آید او با رأی راکون و اتفاق نظر گروه، از پارک اخراج و به شهر تبعید شود! این شروع زندگی جدید و انتخاب ناخواسته ­ای است که برای او و دوستش (رفیق) رقم می ­خورد؛ ولی با جسارت و تحول اعتقادی او منجر به نجات گروه و رو شدن دست راکن مزدور در انتهای فیلم می­ شود! افتخاراتی که بیشتر به نام قهرمان تو خالی و دروغین ثبت می ­شود تا او!

درس­ های اخلاقی از چند دزد جونده!

هر فیلمی باید در روند روایت رو به جلوی خود مخاطب را درگیر کرده و هم سو با همزاد پنداری او با شخصیت­ ها چند درس و یا آموزه­ اخلاقی را هم پنهان در لایه ­های فیلم به مخاطب القا دهد، اما الزاماً این آموزه­ ها نباید از هر نظر مورد قبول ما و یا مخاطب قرار گیرد و می ­توان نقدهایی هم بر آن وارد کرد!

«عملیات آجیلی» با درگیر کردن مخاطب و روایت نسبتاًخوب قصه و شخصیت پردازی قابل قبول سعی دارد چند آموزه­ اخلاقی و اجتماعی را برای مخاطب نسخه پیچ کند که در قالب فیلم کارتونی انیمیشن برای مخاطب کم سن و سالش ضروری به نظر می­ رسد! از خود گذشتگی، دوری از جمع گریزی و تک روی، ایثار برای منافع هم نوعان و کلونی، دوری از شهرت و شعار، مشورت کردن و چند نمونه­ دیگر از آموزه ­هایی است که به خوبی در اثر تنیده شده است.

دوبله­ موفق

یکی از حسن ­های انیمیشن بی­ شک دوبله­ خوب آن است و چالشی که دوبلورهای جوان به مدد خلاقیت ایرانی ­شان از آن سر بلند بیرون آمده­ اند، چراکه با تکراری بودن تقریبی داستان (انیمیشن آن سوی پرچین) وهم­ چنین شخصیت­ ها (شخصیت های آن سوی پرچین و موش سرآشپز) خطر این احساس می­ شد که صداپیشگان به دام تقلید از کاراکترهایی بی افتند که پیش ­تر در آثار دیگر خلق شده­اند! ولی دوبلورها با بهره از اصطلاحات روز، شخصیت شناسی و همزاد پنداری، و تنوع در خلق کاراکتر­صداهای جدید، توانسته­ اند چند شخصیت خوب و صدای به یاد ماندنی خلق کنند، که در این میان کاراکتر (موش کور) بیش­ تر در ذهن­ ها می­ ماند!

سیاست روباه پیر دست­مایه­ انیمیشنی برای کودکان!

پیش­تر گفتیم که شخصیت راکون که در ظاهر به اهداف کلونی می­ اندیشد و برای نجات جان همه از گرسنگی تلاش می­ کند، در انتهای فیلم دستش رو شده و شخصیت مزدور صفت و دیکتاتورش نمایان می­ شود، شخصیتی که در کنار موش کور، تفکر انگلیسی ­اش بیرون زده و روحیات او را برملا می­ کند!

 در این میان سیاست روباه پیر (انگلیس) به خوبی در شخصیت پردازی راکون پیر دیده می ­شود، خصوصاً در سیاست رفتاریش در قبال سنجاب­ ها که در قالب دیالوگی اعتراف گونه از سوی موش کور  زده می ­شود!( تا کلونی را گرسنه نگه نداری نمی­ توانی بر آن­ ها حکومت کنی)!

یونیورسال؛ عقب تر از دیزنی و پیکسار

با تولید آثار سینمایی سه بعدی، شرکت ­های زیادی از سراسر جهان تولید آثار پرخرج انیمیشن را در فهرست کار خود قرار داده­ اند که در این میان سهم شرکت­ های قدیمی و پیش­ رویی هم چون یونیورسال در جای خودش محفوظ است! اما این ­که کدام شرکت تولید کننده توانسته خود را به رتبه­ اول کیفیت تولید و همچنین بازار فروش جهانی اثر نزدیک ­تر کند جای بحث دارد.

در این ­که شرکت باسابقه دیزنی و در کنارش شرکت پیکسار همیشه یا لا اقل تا امروز در رده­ اول این جدول قرار دارند نباید شک کرد؛ اما شرکت ­هایی هم­ چون وارنر بروز،دریم ورکس، و عقب­ تر از­آن ­ها یونیورسال هم­ چنان پشت سر شرکت­ های دیزنی و پیکسار ایستاده­اند، و این چیزی است که حتی می ­توان از ذائقه­ کودکان جهان نیز آن­را تشخیص داد، این­ واقعیت که کودکان تا چه حدی تحت تأثیر شخصیت­ های ساخته­ دیزنی و پیکسار هستند، خود گواه این ادعاست.

 کهن الگوی سینمای آمریکا

در یکی از خط­ های موازی داستان ماجرای چند گانگستر دیده می­ شود که با پوشش فروشنده­های آجیل، قصد دارند از بانک شهر دزدی کرده و در نهایت کیسه­ های آجیل را جای کیسه ­های پول بگذارند! غافل از این ­که گروه دیگر دزدها، که حیوانات جونده پارک هستند در پی دزدیدن آجیل ها از گروه گانگسترها هستند!

 می ­توان بداهه لیستی طولانی از تولیدات سینما و همچنین انیمیشن آمریکا فراهم کرد که از دیر باز ژانر گانگستری یا نمونه بارزترش، دزدی از بانک، در آن­ ها دست ­مایۀ اصلی قرار گرفته؛ و این نشان می دهد که غربی­ها بر کهن الگوها و پیشینه­ اجتماعی و تاریخی مردم و فرهنگشان تا چه حد وفادارند و در نشان دادن آن­ ها در بعد جهانیش هم ابایی ندارند، حتی اگر آن، دزدی از بانک و داستان گنگسترها باشد!